Το Ινστιτούτο Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων του ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ

Ο Ελληνικός Γεωργικός Οργανισμός-ΔΗΜΗΤΡΑ (ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ) (elgo.gr) είναι Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου (ΝΠΙΔ)που ανήκει στον ευρύτερο Δημόσιο Τομέα, λειτουργεί χάριν του δημοσίου συμφέροντος και εποπτεύεται από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων (ΥΠΑΑΤ). Ιδρύθηκε με την αριθμ. 188763/10-10-2011 ΚΥΑ (ΦΕΚ 2284/Β/13-10-2011) και σε αυτόν συγχωνεύθηκαν τέσσερα μέχρι τότε αυτοτελώς λειτουργούντα ΝΠΙΔ. περιλαμβανομένου του Εθνικού Ιδρύματος Αγροτικής Έρευνας (ΕΘΙΑΓΕ) που από το 1989 ήταν ο ερευνητικός βραχίονας του ΥΠΑΑΤ. Τα αντικείμενα του ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ περιλαμβάνουν την υποστήριξη δράσεων που αποσκοπούν στον εκσυγχρονισμό και την ανάπτυξη του αγροτικού τομέα της χώρας, με τη διενέργεια έρευνας, τη προώθηση της καινοτομίας και της τεχνολογίας, την παροχή επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης καθώς και με ελέγχους στην αλυσίδα παραγωγής-διακίνησης του γάλακτος και κρέατος στη χώρα

Στο παρόν έργο, ο Οργανισμός συμμετέχει δια του Ινστιτούτου Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων (ΙΜΔΟ) που είναι ένα από τα αρχαιότερα ερευνητικά Ινστιτούτα στην χώρα μας. Ιδρύθηκε το 1929 ως Γραφείο Δασικής Έρευνας, στην Κεντρική Δασική Υπηρεσία. Αργότερα, το 1944 με την επωνυμία «Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών», λειτούργησε ως περιφερειακή μονάδα της Δασικής Υπηρεσίας. Το 1989, ενσωματώθηκε στο ΕΘΙΑΓΕ. Από τον Νοέμβριο του 2011 που το ΕΘΙΑΓΕ συγχωνεύτηκε στον ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ και έγινε η Γενική Διεύθυνση Αγροτικής Έρευνας του Οργανισμού, το Ινστιτούτο, ονομαζόμενο πλέον «Ινστιτούτο Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων», είναι ένα από τα ερευνητικά Ινστιτούτα του Οργανισμού.

Το ΙΜΔΟ εδρεύει στην Αθήνα. Αποστολή του ΙΜΔΟ είναι η υποστήριξη της δασικής πράξης στην Ελλάδα μέσω της έρευνας, της ανάπτυξης τεχνολογίας και της μεταφοράς τεχνογνωσίας. Η δομή του περιλαμβάνει τα εργαστήρια:

1. Αρχιτεκτονικής Τοπίου, Αναψυχής και Αποκατάστασης Περιβάλλοντος,
2. Δασικής Διαχειριστικής και Δασικής Οικονομικής,
3. Δασικής Οικολογίας και Υδρολογίας (Δασική Οικολογία, Δασική Υδρολογία),
4. Δασικών Γαιών και Βιογεωχημείας,
5. Δασοκομικής Γενετικής και Βιοτεχνολογίας,
6. Προστασίας Δασικών Οικοσυστημάτων και Πυρκαγιών  (Δασικές Πυρκαγιές , Δασική Εντομολογία, Δασική Παθολογία),
7. Τεχνολογίας Ξύλου Συγκομιδής Δασικών Προϊόντων και Βιομάζας, και
8. Μελισσοκομίας.

Στα ερευνητικά ενδιαφέροντα του ΙΜΔΟ περιλαμβάνονται:

• Η βελτίωση μακροχρονίως της ανταγωνιστικότητας του δασικού τομέα και η διεύρυνση της χρήσης των δασικών προϊόντων και υπηρεσιών.
• Η διατήρηση και ο εμπλουτισμός της βιοποικιλότητας, η δέσμευση του άνθρακα, η ζωτικότητα, η υγεία και η αντοχή των δασικών οικοσυστημάτων.
• Η προστασία των δασικών οικοσυστημάτων από βιοτικούς και αβιοτικούς παράγοντες.
• Η συμβολή στην ποιότητα ζωής μέσω της διαφύλαξης και βελτίωσης των κοινωνικών, οικονομικών και πολιτιστικών παραμέτρων των δασών.
• Η ενίσχυση της διατομεακής συνεργασίας με ερευνητικούς, τεχνολογικούς και παραγωγικούς φορείς για την αντιμετώπιση των προκλήσεων που προκύπτουν από τον πολυλειτουργικό ρόλο των δασικών οικοσυστημάτων.
• Η μελέτη των επιπτώσεων της μεταβολής του κλίματος και των αλλαγών χρήσης γης στις λειτουργίες των δασικών οικοσυστημάτων.

Το ΙΜΔΟ κατέχει ενεργό ρόλο στον τομέα της Δασικής Έρευνας της χώρας, με μεγάλο αριθμό ανταγωνιστικών ευρωπαϊκών και εθνικών προγραμμάτων που καλύπτουν όλο το εύρος της δασικής επιστήμης. Ταυτόχρονα έχει προσφέρει σπουδαίο πρακτικό έργο όπου χρειάστηκε, με σημαντικότερο την κατεπείγουσα μελέτη για την «Αποκατάσταση του αρχαιολογικού και ευρύτερου τοπίου της Ολυμπίας» η οποία κάηκε τον Αύγουστο του 2007, και την εφαρμογή αυτής της μελέτης κάτω από εξαιρετικά πιεστικά χρονικά περιθώρια. Για το έργο αυτό βραβεύτηκε από την προεδρία της Δημοκρατίας.  Επίσης το Ινστιτούτο έχει συνεισφέρει μέσω έρευνας, μελετών και εφαρμογής στη διαχείριση αρκετών άλλων περιοχών μεγάλης περιβαλλοντικής σημασίας (π.χ. Μαίναλο, Εθνικός Δρυμός Οίτης).

Το εργαστήριο δασικών πυρκαγιών του Ινστιτούτου, που έχει την ευθύνη συμβολής του ΙΜΔΟ στο έργο XENIOS, με υπεύθυνο τον ερευνητή Δρ. Γαβριήλ Ξανθόπουλο, έχει προσφέρει σημαντικό έργο που περιλαμβάνει συμβολή επί αρκετά έτη στην ημερήσια έκδοση του χάρτη πρόγνωσης κινδύνου πυρκαγιάς της χώρας για τη Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας, αλλά και μεθοδολογίες και δράσεις πρόληψης σε όλη την Ελλάδα. Ενδεικτικά αναφέρονται μερικά από τα σημαντικότερα και πιο πρόσφατα έργα των τελευταίων ετών στα οποία έχει συμμετάσχει το εργαστήριο:

 

ΕΤΟΣ	ΕΡΓΟ / PROJECT
2018-2021	XENIOS – Συνδυασμένη πλατφόρμα εφαρμογών προστασίας και προβολής πολιτιστικών και τουριστικών χώρων. ΕΣΠΑ 2014-2020 Κωδικός έργου: Τ1ΕΔΚ-02219, Κωδικός Πράξης ΟΠΣ ΕΣΠΑ (MIS): 5031806
2019-2021	PREVAIL – PREVention Action Increases Large fire response preparedness- European Commission, HORIZON 2020, Grant 826400 – PREVAIL – UCPM-2018-PP-AG.
2019-2020	ΚΥΘΗΡΑ – «Καινοτόμα δράση για την πρόληψη των δασικών πυρκαγιών στα Κύθηρα με την κινητοποίηση και συνεργασία του πληθυσμού, πιλοτικά σε τρεις οικισμούς». Πράσινο Ταμείο, Μέτρο «Καινοτόμες Δράσεις με τους Πολίτες» στον άξονα: «Καινοτόμες Δράσεις» του χρηματοδοτικού προγράμματος «Φυσικό Περιβάλλον & Καινοτόμες Περιβαλλοντικές Δράσεις 2018»
2014-2017	MedWildFireLab “Understanding global change drivers, impacts & indicators on forest ecosystems: a Mediterranean-scale approach (Global Change)” – ERANet FORESTERRA
2012-2015	Μεθοδολογία Υπολογισμού Αξίας Δασικής Γης στην Ελλάδα – Ειδική Γραμματεία Δασών, Πράσινο Ταμείο, ΥΠΕΚΑ.
2012-2014	Συμβολή στην Πρόληψη των Δασικών Πυρκαγιών κατά το 2012-2013 με τη μεθοδολογία INCA – Ειδική Γραμματεία Δασών, Πράσινο Ταμείο, ΥΠΕΚΑ.
2011-2017	Εκτίμηση του Κόστους Ζημιών από Δασικές Πυρκαγιές – ΕΛΓΟ «ΔΗΜΗΤΡΑ»
2009-2010	INCA – “Linking civil protection and planning by agreement on objectives” – (Γενική Δ/νση Περιβάλλοντος της ΕΕ  Grant Agreement n° 070401/2008/507855/SUB/A3)
2009-2010	MASIFF – “Development of a methodology for the analysis of socioeconomic impact of forest fires and economic efficiency of fire management” – ((JRC της ΕΕ)
2008-2012	COST Action – “Post-Fire Forest Management in Southern Europe” – (COST Action FP0701 supported by the EU RTD Framework Programme)
2006-2008	«Τυποποίηση και μεθοδολογία διαχείρισης δασικών καυσίμων στην Αττική» – (Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας, κωδικός έργου ΑΤΤ_63)
2006-2008	SCIER – “Sensor & Computing Infrastructure for Environmental Risks” – (European Commission,  Contract No.: IST-5-035164)
2005-2008	DESURVEY – “A Surveillance System for Assessing and Monitoring Desertification” -(European Commission, 6th Framework Programme: Global Change & Ecosystems. Integrated Project Contract No. 003950)

Μερικές από τις δραστηριότητες του Εργαστηρίου στο πλαίσιο των παραπάνω έργων παρουσιάζονται στις φωτογραφίες που ακολουθούν:

Στα ιδιαίτερα σημαντικά έργα του εργαστηρίου, όσον αφορά τη συμβολή τους στην πράξη, περιλαμβάνονται:

• Η δημιουργία μεθόδου για την εκτίμηση της αξίας της δασικής γης στη χώρα μας, η οποία με την Υπουργική Απόφαση 115963/6070/22-10-2014, ΦΕΚ 2980/Β ενσωματώθηκε στη δασική πρακτική και αποτελεί έκτοτε σημαντικό εργαλείο της δασικής πράξης.
• Η συμμετοχή του Δρ. Γαβριήλ Ξανθόπουλου με τρεις ακόμη κορυφαίους καθηγητές από την Ισπανία και την Πορτογαλία (Prof. Jose Moreno, Prof. Ramon Valejjo, Prof. Francisco Rego), σε ομάδα στην οποία, μετά τις καταστροφικές πυρκαγιές της Πορτογαλίας (2017), ανατέθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εργαστούν για την αποτίμηση της Ευρωπαϊκής Έρευνας για τις πυρκαγιές, να αναγνωρίσουν τυχόν δυσλειτουργίες και ελλείψεις, και να προτείνουν μελλοντικές κατευθύνσεις. Η μελέτη που εκπονήθηκε, και η οποία τεκμηριώνει την ανάγκη για ολοκληρωμένη διαχείριση των δασικών πυρκαγιών, παρουσιάστηκε και συζητήθηκε σε ένα μεγάλο συνέδριο που διοργάνωσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στη Λισσαβώνα τον Φεβρουάριο 2018.
• Η συμμετοχή του Δρ. Γαβριήλ Ξανθόπουλου ως μέλος μιας Ανεξάρτητης Επιτροπής για τη διερεύνηση των αιτίων της επιδείνωσης του προβλήματος των πυρκαγιών δασών και υπαίθρου στην Ελλάδα που ορίστηκε με απόφαση Πρωθυπουργού (Υ60/2018 – ΦΕΚ 3937/Β/10-9-2018) μετά την καταστροφική πυρκαγιά στο Μάτι της Αττικής (23-7-2018). Επικεφαλής της Επιτροπής ήταν ο καθηγητής Johann Georg Goldammer, διευθυντής του Παγκόσμιου Κέντρου Παρακολούθησης Πυρκαγιών (GFMC), και μέλη ήταν πέντε διακεκριμένοι επιστήμονες με ειδικότητα στις δασικές πυρκαγιές. Η Επιτροπή παρέδωσε το πόρισμά της στην Κυβέρνηση, τον πρόεδρο της Δημοκρατίας, τον πρόεδρο της Βουλής, την αξιωματική αντιπολίτευση και τα άλλα κόμματα τον Φεβρουάριο 2019.

Αντίστοιχο έργο έχει προσφέρει και το εργαστήριο Δασικής Οικολογίας και Υδρολογίας το οποίο διαθέτει μεταξύ άλλων μόνιμες επιφάνειες παρακολούθησης υδρολογικών χαρακτηριστικών σε διάφορα μέρη της χώρας, με σημαντικό στοιχείο τη λειτουργία τριών αυτόματων μετεωρολογικών και δύο αυτόματων υδρομετρικών σταθμών σε χαρακτηριστικές ορεινές δασικές περιοχές της χώρας.